Tarcznik niszczyciel (Quadraspidiotus perniciosus) – opis i występowanie
Tarcznik niszczyciel jest szkodnikiem, który może stawać się rosnącym problemem w uprawie wielu gatunków sadowniczych na terenie Polski. Pojawił się już w końcówce lat 40 dwudziestego wieku w okolicy Wadowic, ale po szybkim rozpoznaniu i podjęciu zwalczania został on wyeliminowany na wiele lat. Ponownie pojawił się w roku 2015 w regionie Opola Lubelskiego i Sandomierza. Zaliczany jest do szkodników kwarantannowych podlegających obowiązkowi zwalczania pochodzi z regionów Azji wschodniej, skąd rozprzestrzenił się na całym świecie. Tarcznik niszczyciel organizmem bardzo małym, tarczki mają średnice 1-2mm początkowo tarczki są koloru białego a wraz z rozwojem larw ciemnieją w odcienie ciemnej szarości, aż do koloru czarnego w przypadku tarczek zimujących.
Tarcznik niszczyciel – cykl rozwojowy
W warunkach klimatycznych Polski w roku występuje jedno pokolenie szkodnika. Jednocześnie przyjmuje się, że przez południową cześć kraju przebiega północna linia występowania, lecz ze zmianami klimatu może występować na terenie całego kraju. Zimują najczęściej larwy w pierwszym stadium rozwojowym jak również zapłodnione samice na powierzchni roślin pod tarczkami. Samice są żyworodne umożliwiając tym samym młodym larwą migrację po roślinie w celu znalezienia odpowiedniego miejsca do żerowania. Po znalezieniu miejsca bytowania larwy prowadzą osiadły tryb życia, a jedyną formą ruchomą przybierają dorosłe samce, u których zostają wykształcone odnóża i skrzydła natomiast zredukowany zostaje aparat gębowy sprawiając, że żyją około tygodnia. Widoczny jest dymorfizm płciowy okazujący się w kształcie tarczek, samice mają tarczki okrągłe o średnicy 1,5-2mm natomiast samców przybierają kształt owalny. Widoczna jest również różna ilość linienia. Męskie linieją dwukrotnie a żeńskie czterokrotnie, rozróżnić osobniki można dopiero od etapu drugiego stadium larwalnego.
Po okresie zimowania larwy zaczynają ponowne żerowanie i linienie. W połowy maja wylatują samce, a po okresie ok 4 tygodni zaczynają rodzić się larwy pierwszego pokolenia. Migracja larw trwa ok 6 tygodni zanim znajdą się na miejscu bytowania. I to one będą zimowały aż do kolejnego roku.
Objawy żerowania szkodnika
Tarcznik niszczyciel występuje głównie na pędach zdrewniałych różnych gatunków drzew, zarówno w uprawach sadowniczych jak również na klonach, brzozach i wielu innych. Pędy są pokryte dużą ilością małych tarczek o średnicy 1-2mm. Są łatwe do zauważenia w przypadku dużej liczebności. Silne zasiedlenie przez szkodnika wygląda jakby gałęzie były pokryte warstwą przypominającą mak. Kora w miejscu żerowania może wytwarzać zgrubienia, przebarwiać się na jaśniejsze kolory a nawet pękać. Larwy pokryte tarczką występujące na owocach powodują charakterystyczne fioletowo czerwone obwódki, które powiększają się wraz ze wzrostem owoców. Mogą się one zlewać powodując duże i wyraźne zmiany w kolorze skórki owoców. W miejscu żerowania szkodnika w miąższ również przybiera kolor czerwony.
Początkowo organy zasiedlane przez tarcznika charakteryzują się osłabionym wzrostem, który wynika z toksyny produkowanej i wstrzykiwanej do wnętrza roślin. Powoduje ona, że rośliny mogą nie zawiązywać pąków kwiatowych na kolejny rok, a te zawiązane są słabsze. Ponadto drzewa stają się mniej odporne na inne agrofagi jak również wyraźnie zmniejsza się ich mrozoodporność. W młodych sadach, gdzie nie wykonuje się zabiegów po wystąpieniu może dojść do całkowitego zamieranie drzew w okresie od 2 -4 lat. Nawet w przypadku zwalczania szkodnika przez wstrzykniętą toksynę rośliny mogą nie odzyskać pełnego wigoru.
Sposób przeprowadzania lustracji
Lustracje powinny być przeprowadzane regularnie w okresie od połowy maja, kiedy to osobniki uskrzydlone wylatują, aż do końca października. Pozwoli to na odpowiednie określenie zagrożenia ze strony tego niebezpiecznego szkodnika, jak również podjęcie zwalczania w momencie jego pojawienia. Dostępne są pułapki feromonowe do odłowu samców w momencie oblotów wiosennych.
Próg szkodliwości
Ze względu, że jest to szkodnik kwarantannowy to zwalczanie jest konieczne w momencie potwierdzenia wystąpienia szkodnika w sadzie.
Profilaktyka i zwalczanie
Do zwalczania tarcznika niszczyciela można zastosować tak jak w przypadku innych gatunków z tego rodzaju w okresie zimowym oleje mineralne, które będą niszczyć zimujące larwy i samice. W okresie wegetacji do ograniczania liczebności larw można zastosować produkty o działaniu mechanicznym, które dokładnemu pokryciu ciała spowodują odcięcie dostępu tlenu i ich uduszenie. Aktualnie nie ma zarejestrowanych preparatów chemicznych do zwalczania tarcznika, ale niektóre substancję zastosowane przeciwko innym szkodnikom wykazują działanie ograniczające ich obecność. Należy również zwrócić uwagę na ważnego wroga naturalnego a mianowicie pasożytniczą błonkówkę z rodzaju Aphelinidae – Encarsia perniciosi, która jest najczęściej wykorzystywana do biologicznej ochrony na obszarach inwazyjnych. Niestety wraz ze wzrostem temperatury wynikającej z ocieplania się klimatu, jak również coraz łagodniejszych zim tarcznik niszczyciel będzie przybierał na znaczeniu jako poważny szkodnik w polskich sadach.
Zimują larwy schodzące na szyjkę korzeniową lub korzenie czasem ukrywające się w spękaniach kory. Niskie temperatury zimą i brak okrywy śnieżnej powodują masowe wymieranie kolonii. Wczesną wiosną, na przełomie kwietnia/maja mszyce przemieszczają się na pnie i młode pędy w okolice zranień kory gdzie żerują. Następnie po kilku tygodniach przekształcają się w dzieworódki. Dorosłe osobniki przeżywają do około 45 dni, wydając na świat 20-60 larw. W okresie wegetacji gatunek ten wytwarza do 11 pokoleń. Pokolenia rozwijające się wiosną są najliczniejsze co objawia się w masowym przyroście populacji tego szkodnika. Formy uskrzydlone pojawiają się we wrześniu.