1) Jakość owoców – czynniki ją warunkujące
Jakość jest to najprościej mówiąc zespół cech które wyróżniają dany produkt spośród innych. Jednak pojęcie to może mieć trochę inne znaczenie dla producenta i konsumenta. Sadownik postrzega jakość jako owoce dobrze wykształcone, nieuszkodzone o typowej dla odmiany barwie i jędrności. W oczach konsumenta jakość to przede wszystkim nadal cena, wygląd skórki, zapach i smak ale także to co cieszy to bezpieczeństwo.
Na jakość owoców wpływa szereg czynników, zarówno tych siedliskowych i odmianowych na które defacto mamy wpływ jedynie poprzez dobór odmiany i podkładki do stanowiska ale także zabiegi agrotechniczne. Niestety o jakości owoców niektórzy sadownicy przypominają sobie dopiero na kilka tygodni przed zbiorem. Jest to jednak stanowczo za późno. Ponieważ jakość owoców budować należy od wczesnych faz wzrostu owoców poprzez odpowiednie ich nawożenie czy to posypowe czy też dolistne.
Dobrze odżywione drzewa wydają wysokiej jakości plon. Prawidłowe nawożenie wpływa także na tzw. życie pozbiorcze jabłek czyli najprościej mówiąc na ich trwałość w obiektach przechowalniczych. Wysoka jakość owoców utrzymująca się przez długi czas jest najlepszym sprawdzianem czy w trakcie sezonu rośliny były właściwie odżywiane. Ma to szczególne znaczenie jeśli chodzi o możliwość wystąpienia lub zapobiżenia/ograniczenia wystąpienia chorób pochodzenia abiotycznego tzw. chorób o podłożu fizjologicznym do których należą m.in.: Gorzka Plamistość Podskórna (GPP) i oparzelizna powierzchniowa pospolicie określana przez sadowników jako „czekolada”.
2) Choroby fizjologiczne i możliwości ich ograniczenia
Podstawową przyczyną występowania większości chorób fizjologicznych jabłek zazwyczaj jest nieodpowiednia zawartość wapnia (Ca) w owocach, a także nieodpowiedni stosunek potasu do magnezu (K:Mg). Nasilenie zmian fizjologicznych obserwuje się zwykle w lata suche z wysokimi temperaturami. To właśnie w tych warunkach utrudnione są procesy pobierania składników z gleby i transportowania ich do organów wykazujących najwyższe zapotrzebowanie na składniki pokarmowe w końcowym okresie wzrostu a mianowicie do jabłek. Paradoksalnie dużo częściej z chorobami fizjologicznymi można się spotkać na drzewach młodych silnie rosnących oraz tych zbyt obficie nawożonych azotem. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na możliwość wystąpienia ww. chorób jest niewłaściwy tzn. zbyt wczesny termin zbioru.
Chorobą, z którą mamy najczęściej do czynienia, a której objawy na niektórych odmianach (np. ‘Šampion’) widać jeszcze przed zbiorem jest gorzka plamistość podskórna. Początkowo widoczna jest w postaci lekko zagłębionych plam (czasem sięgających nawet do 5 milimetrów w głąb owocu), zwłaszcza od strony kielicha. Z upływem czasu liczba plam ulega zwiększeniu, miąższ w ich obrębie zasycha i staje się gąbczasty, jednak średnica plam nie powiększa się. Ten typ objawów pospolicie określany jest jako „korkowacenie jabłek”. Im dłużej przechowywane są jabłka tym bardziej rozległe zmiany. Chorobą nr 2 która od pewnego czasu obserwowana jest na owocach długo przechowywanych jest oparzelizna powierzchniowa. Zwykle objawia się wysiękami koloru herbacianego pod skórką owoców, zwłaszcza w miejscach słabiej wybarwionych. Aczkolwiek wysięki mogą również pojawić się na dobrze wybarwionej części owoców. „Czekoladowe” zmiany sprawiają że owoce przestają być atrakcyjne. Znaczna część owoców przechowywanych w warunkach kontrolowanej atmosfery uległa tej chorobie. Z kolei przyczyn tej choroby upatruje się w zbyt wysokich temperaturach w ostatnich dniach dojrzewania owoców. Niewielkie różnice temperatur między dniem a nocą utrudniają powstawanie w owocach kwasów tłuszczowych odpowiadających za przystosowanie owoców do przechowywania w niskich temperaturach. Okres aklimatyzacji owoców w temperaturze ok. 10°C powinien wynosić około 100 godzin. Znaczy to tyle, że w okresie przed zbiorem nocami temp. powinna spaść do ok. 10°C w cyklu około 100 godzinnym. Pospolitym błędem jest zbyt szybkie schładzanie owoców zbieranych w temp. 25°C i większej. Jabłka po zbiorze powinny podlegać wstępnemu schłodzeniu a następnie stopniowemu schładzaniu do temperatury właściwego przetrzymywania. Tylko wtedy ograniczone zostaje ryzyko szoku i wystąpienia „czekolady” czyli niekorzystnych zmian będących następstwem niewłaściwego postępowania z owocem.
W celu zapobiegania tak gorzkiej plamistości podskórnej jak i oparzelinie powierzchniowej należy stosować właściwe dawki nawozów zawierających potas. Należy również zwrócić większą uwagę na zasilenie drzew w wapń (Ca) poprzez opryskiwanie drzew kilkakrotnie roztworami soli wapnia tak, aby ciecz robocza pokryła powierzchnię owoców w całej objętości korony. Zabiegi z użyciem wapnia należy wykonywać co 10 – 12 dni. Szczególnie polecane są w przypadku odmian: ‘Šampion’, ‘Alwa’, ‘Ligol’, ‘Cortland’, ‘Jonagold’ i sporty oraz ‘Mutsu’, ‘Gloster’, ‘Braeburn’, które należą do bardzo wrażliwych jeśli chodzi o niedobór wapnia. Przed samymi zbiorami zaleca się stosowanie wysokiej jakości produktów wapniowych zawierających w swoim składzie aminokwasy, dzięki którym wapń jest łatwo i szybko przyswajany przez owoce. Polecanym produktem w tym okresie jest NanoActive w dawce 2-3 kg/ha lub NanoActive Forte 4-5 kg/ha, FruitCa w dawce 1,5- 2 kg. Większość z nas w końcówce sezonu nawożenie wapniowe może być oparte na chlorku wapnia w dawce 7-12,5 kg przy wyższych dawkach zalecamy do mieszaniny dołączyć aminokwasy roślinne Naturamin WSP w dawce 0,2-0,25 kg/ha.
3) Występowanie czynników infekcyjnych
Oprócz chorób fizjologicznych, które zostały opisane powyżej w sadach mogą wystąpić także choroby o podłożu infekcyjnym. Wśród nich najczęściej obserwuje się chorób pochodzenia grzybowego, do których należą: gorzka zgnilizna, powodowana przez grzyby Neofabrea sp. (dawniej Pezicula sp.), antraknoza jabłek (Gromerella cingulata), szara pleśń (Botritis cinerea) oraz parch przechowalniczy (Venturia inaequalis). Szczegółowe opisy poszczególnych chorób znajdziecie Państwo na stronie FruitAkademia.pl w zakładce Baza wiedzy → Choroby lub pod bezpośrednimi linkami poniżej.
| Choroba | Link do charakterystyki |
| Gorzka zgnilizna | Link |
| Parch przechowalniczy | Link1 |
| Antraknoza jabłek | Link2 |
| Szara pleśń | Link3 |
W warunkach przekropnej pogody oraz długotrwałego zwilżenia liści w trakcie zbiorów konieczne jest prowadzenie szczelnej ochrony. Powagę sytuacji podnosi m.in. fakt występowania plam parcha na liściach lub zgorzeli rozwijających się na pędach i pniach. Te porażone przez chorobotwórcze grzyby tkani mogą bowiem stanowić źródło infekcji ww. chorób. Często zdarza się, że do komór trafiają pozornie zdrowe owoce by po kilku miesiącach przechowywania rozwinęły się na nich objawy parcha czy zgnilizny. Dzieje się tak za sprawą zarodników, które upadają na powierzchnię owocu i w formie utajonej dostają się wraz z owocami do komór. W warunkach stale wysokiej wilgotności jaka panuje w komorach przechowalniczych dochodzi do rozwoju infekcji i uwidocznienia objawów ww. chorób.
Jeśli w sadzie zaobserwowano plamy parcha jabłoni oraz w ciągu czterech tygodni przed zbiorami występują opady, zabieg z użyciem preparatów zawierających Kaptan jest konieczny. Wysoką skuteczność na choroby przechowalnicze wykazują preparaty: Bellis 38WG, Puenta 62,5 WG / Switch 62,5WG, Pretor 469 SC oraz Geoxe 50WG. Preparaty te wykazują porównywalną skuteczność.
Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia i przestrzegaj zasad bezpiecznego stosowania produktu wskazanych na etykiecie.
Sporządzane przez nas zalecenia opierają się na aktualnym stanie naszej wiedzy. Jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za ich zastosowanie oraz wynikłe z tego konsekwencje. Decyzję o wykonaniu zabiegów agrotechnicznych lub ochrony roślin podejmujecie Państwo na własną odpowiedzialność, biorąc pod uwagę lokalne uwarunkowania występujące w Państwa gospodarstwie.
UWAGA: Niektóre z w/w zaleceń dotyczą ogólnego problemu ochrony w Europie. Niektóre produkty wymienione w tekście nie są dozwolone we wszystkich krajach. Przed ich zastosowaniem należy zapoznać się z zasadami obowiązującymi w danym kraju.
