Komunikat agrotechniczny 16 (07-06-2023) Zwójkowate w sadach

Zwójkowate (Tortricidae) to jedna z najliczniejszych rodzin z rzędu motyli (Lepidoptera). W warunkach klimatu naszego kraju jest ich ponad 450 gatunków. Gro z nich to szkodniki roślin uprawnych. Jednym z najbardziej znanych przedstawicieli są oczywiście owocówki (Cydia), ale także liczna grupa zwójek liściowych. W sadach i jagodnikach odnotowano występowanie 22 gatunków, których liczebność w zależności od sezonu wegetacyjnego bywa zmienną. Gąsienice zwójek liściowych żerują na pąkach, liściach, kwiatach a także i owocach. W sadach powszechnie można spotkać m.in.: Zwójke różóweczke, Zwójke bukóweczke, Zwójke siatkóweczke i Wydłubke oczateczke.

1. Zwójki liściowe

Przy zwalczaniu każdego ze szkodników ważna jest właściwa jego identyfikacja. Do tego celu potrzebne są nie tylko odpowiednie narzędzia ale również znajomość wyglądu szkodnika, miejsc jego występowania i terminu oraz sposobu żerowania. Poniżej w tabeli zestawiono informacje o najważniejszych ze szkodników.

Tabela 1. Biologia najważniejszych zwójek liściowych

Nazwa szkodnika	Żerowanie (gdzie, kiedy)	Masowe loty	Przepoczwarczenie	Liczba pokoleń	Forma zimująca
Zwójka różóweczka	na młodych rozetach liściowych i kwiatach lub na liściach zwiniętych w rulon wzdłuż nerwu głównego. W owocu nieregularne duże fragmenty skórki i miękiszu (uszkodzenia rozległe i głębokie).	II i III dekada czerwca do końca lipca	przypada na I i II dekadę czerwca i trwa do końca lipca. Po wylocie samice składają jaja z przeznaczeniem na zimowanie	1 pokolenie	jaja składane w złożach
Zwójka bukóweczka	żerują w zawiniętym brzegu liścia lub liściu złożonym wzdłuż nerwu głównego, na owocu powodują niewielkie płytkie dziurki. Latem pod przyprzędzionym listkiem lub między stykającymi się owocami gąsienice wyjadają liczne, położone blisko siebie otworki.	rozpoczynają się w czerwcu i trwają ok 2 miesiące.	odbywa się całkowicie w czerwcu, nieliczne gąsienice pozostają do połowy lipca.	2 pokolenia w sezonie (I pokolenie bardziej liczne od II)	zimują gąsienice drugiego pokolenia
Zwójka siatkóweczka	Na młodych rozetach liściowych i kwiatach, zeskrobując skórkę i miękisz oraz na owocach gąsienice wyżerają rozległe płytkie dziury. Większe gąsienice mogą wygryzać otwory dość głębokie.	I pokolenie: III dekada maja – koniec czerwca lub I dekada lipca, II pokolenie: połowa lipca – sierpień bądź do I dekady września	pod koniec kwitnienia jabłoni	2	zimują gąsienice drugiego i trzeciego stadium rozwojowego w oprzędach w załamaniach kory
Wydłubka oczateczka	Początkowo w pąkach a później na oprzędzonych rozetach liściowych i kwiatostanowych. W owocach wygryzają małe otworki znajdujące się blisko siebie.	od pocz. czerwca i trwa ok. 2,5 miesiąca	Rozpoczyna się już w II połowie maja i trwa do czerwca.	1 pokolenie	zimują gąsienice drugiego lub trzeciego stadium rozwojowego w oprzędach w załamaniach i spękaniach kory

Zabiegi zwalczające powinny być wykonywane na podstawie lustracji terenowych. W przypadku tego gatunku kluczowy jest monitoring poprzez wywieszenie pułapek z lepką podłogą i ferromonem.

Tabela 2. Termin i sposób lustracji oraz próg zagrożenia – motyle

Nazwa szkodnika	Termin lustracji	Sposób lustracji i wielkość próby na kwaterę ok. 5 ha	Próg zagrożenia
Zwójka różóweczka	W 2 połowie czerwca lub w 1 połowie lipca	Sprawdzać pułapki 2-3 razy w tygodniu	Obecność motyli w pułapce oznacza, że zwalczanie będzie konieczne wiosną następnego roku
Zwójka bukóweczka	W 3 dekadzie maja rozwiesić pułapki feromonowe; obserwacje prowadzić do połowy września	Sprawdzać pułapki 1-2 razy w tygodniu, notować liczbę motyli i usuwać je z pułapki	7-10 motyli odłowionych w ciągu tygodnia do 1 pułapki
Zwójka siatkóweczka	W 2 dekadzie maja rozwiesić pułapki feromonowe; obserwacje prowadzić do połowy sierpnia	Sprawdzać pułapki 2-3 razy w tygodniu, notować liczbę motyli i usuwać je z pułapki	Kilkanaście i więcej motyli odławianych w ciągu tygodnia do 1 pułapki
Wydłubka oczateczka	W 3 dekadzie maja rozwiesić pułapki feromonowe; obserwacje prowadzić do końca sierpnia	Sprawdzać pułapki 1-2 razy w tygodniu, notować liczbę motyli i usuwać je z pułapki	Kilkanaście i więcej motyli odławianych w ciągu tygodnia do 1 pułapki

W okresie od czerwca warto również prowadzić lustrację na obecność gąsienic, które będą żerować nie tylko na liściach ale równi9eż na owocach. Dlatego warto systematycznie przeglądać liście i zawiązki. Termin i sposób lustracji oraz próg zagrożenia w stosunku do obecności gąsienic, zebrane zostały w tabeli poniżej.

Tabela 3.  Termin, sposób lustracji i próg zagrożenia dla gąsienic zwójkowatych.

Nazwa szkodnika	Termin lustracji	Sposób lustracji i wielkość próby na kwaterę ok. 5 ha	Próg zagrożenia
Zwójki liściowe, gąsienice	Zielony pąk	Przejrzeć po 10 rozet liściowo-kwiatowych z 20 drzew (razem 200) na obecność gasienic	3-5 gąsienic zwójek w próbie 100 rozet
	Różowy pąk	Jak wyżej	Jak wyżej
	Od połowy czerwca do połowy września, co 2 tygodnie	Przejrzeć po 20 pędów z 20 drzew (razem 400 pędów) na obecność gąsienic Przejrzeć po 20 owoców z 20 drzew (razem 400 owoców) na obecność uszkodzeń; jednocześnie rejestrować uszkodzenia powodowane przez owocówkę jabłkóweczkę	2-3% pedów zasiedlonych przez gąsienice w próbie 400 pędów 1-2% (4-8 sztuk) owoców ze świeżymi uszkodzeniami w próbie 400 owoców
	Od połowy sierpnia do zbioru owoców, co 2 tygodnie	Przejrzeć po 20 liści i 20 owoców z 20 drzew (razem 400 liści i 400 owoców) na obecność uszkodzeń	4 gąsienice/400 liści lub 4-8 owoców uszkodzonych w próbie 400 owoców

ZWALCZANIE

Wśród metod zwalczania zwójkówek mamy kilka rozwiązań zarówno biologicznych jak i chemicznych. Podstawą z której powinniśmy wyjść jest ochrona wrogów naturalnych. Najszerszą grupę parazytoidów stanowią błonkówki z rodziny gąsienicznikowatych i męczelkowatych pasożytujące m.in. gąsienice wydłubki oczateczki. Udział w ograniczaniu liczebności populacji zwójkówek mają także ptaki żywiące się gąsienicami tego gatunku.

Preparaty chemiczne należy dobrać zgodnie z zaleceniami zawartymi w aktualnym programie ochrony roślin. W przeszłości standardowym zabiegiem było opryskiwanie przeciwko pierwszemu i drugiemu pokoleniu zwójkówek. Nie było to jednak skuteczne w 100 %, gdyż w niektóre lata gąsienice pojawiały się nawet przez kilka tygodni. Stąd też jeden zabieg do zwalczenia jednego pokolenia był zwykle niewystarczający.

 

Preparat	Dawka	Uwagi
		Opryskiwać zgodnie z sygnalizacją lub po stwierdzeniu odłowionych motyli w pułapkach ferromonowych. 'abamektyna’ stosować wieczorem z dodatkiem zwilżacza np. Asystent+ 0,1 l/ha po stwierdzeniu licznie występujących gąsienic lub objawów ich żerowania. Affirm, Coragen/Voliam – paraliż owada następuje w ciągu kilku godzin i objawia się zahamowaniem jego ruchu oraz żerowania. Całkowite zwalczanie następuje w ciągu 2-6 dni od zabiegu, w zależności od użytego środka. Preparaty najskuteczniejsze przeciwko najmłodszym stadiom gąsienic niszczące także osobniki ukryte w zwiniętych liściach (L1-L3)
’abamektyna’ Affirm 05 SG Affirm OPTI Coragen 200 SC/Voliam Delegate	0,75 l 2,5-3 kg 2,06 kg 0,125-0,175 l 0,3 kg

 2) Owocówka jabłkóweczka

Owocówka jabłkóweczka jest powszechnie występującym motylem na terenie naszego kraju. Zwykle jej największe nasilenie obserwowane jest w sadach ekologicznych, zaniedbanych lub w sąsiedztwie lasów gdzie występują dziko rosnące jabłonie. Więcej o biologii szkodnika tutaj -> Owocówka jabłkóweczka

W bieżącym sezonie rozwój owocówki jabłkóweczki uległ przyspieszeniu, tak jak i cały sezon wegetacyjny. Na chwilę obecną w pułapkach feromonowych odławiane są już systematycznie od kilku dni a pierwsze dorosłe motyle tego gatunku w wielu sadach pojawiły się 25-26.05 br.

Ustalenie początku lotu i jego dynamiki na podstawie odłowu samców w pułapki feromonowe (1 pułapka na 3 ha sadu).  W tym celu:

-> Pułapki zawiesić w sadzie na początku maja (skala BBCH 65), obserwacje prowadzić do pierwszej połowy sierpnia (skala BBCH 77-80).

-> W okresie lotu motyli przeglądanie zawiązków lub owoców (20 zawiązków x 25 losowo wybranych drzew).

->Określenie poziomu uszkodzeń owoców podczas zbioru (próba 200 owoców).

Mając na uwadze licznie odławiające się do pułapek feromonowych motyle w najbliższych dniach powinniśmy spodziewać się wzmożenia intensywności lotu zapłodnionych samic i składania przez nie jaj. Po około 10-14 dniach od złożenia z jaj zaczną wylęgać się gąsienice wgryzające się do wnętrza owoców i drążące w nich korytarze.

Niestety zarówno termin wylotu, składania jaj jak i późniejsze wylęganie jest rozciągnięte w czasie. Tam gdzie wylot rozpoczął się w 25-26 maja  i zostały złożone jaja gąsienice mogą być obserwowane po około 10-14 dniach czyli w okolicy 9-12 czerwca. Przy znacznym ochłodzeniu termin wylęgu może się przeciągnąć nawet do 3 tygodni.

Prognozy rozwoju szkodnika wyznaczone przez holenderski model RimPro-Cydia wskazują, iż niezależnie od lokalizacji w populacji powinny pojawiać się już zapłodnione samice zdolne do składania jaj. Podgląd pod wykresy z modeli chorobowych znajduje się poniżej w tabeli:

Lokalizacja	Województwo	Owocówka jabłkóweczka
Bieńkowice	Małopolskie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=U4KDOPN
Czersk	Mazowieckie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=X5HfGSe
Komorów	Mazowieckie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=hUbY4Gh
Lubostroń	Kujawsko-Pomorskie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=vv4kght
Maciejowice	Mazowieckie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=BWYF3uE
Paprotnia	Łódzkie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=5VjqhbN
Radom	Mazowieckie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=PFbWC3I
Strzelce	Łódzkie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=GNFt3wl
Tczew	Pomorskie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=OGdKQt7
Wtelno	Kujawsko-Pomorskie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=7TMYYbM
Zaleze Duze	Mazowieckie	www.rimpro.eu/faces/cydia.xhtml?id=IwJy1ES

O czym należy pamiętać przystępując do walki ze szkodnikiem

• Zwalczanie należy podjąć od chwili masowych lotów motyli owocówki. Jednym z lepszych rozwiązań na ten czas są środki z grupy neonikotynoidów (acetamipryd) np. Apis 200 SE/Los ovados 200 SE lub Mospilan 20 SP w dawce 0,2l lub 0,2 kg/ha. Jednocześnie zabieg ten ograniczał zwójki i mszyce. Należy pamiętać że motyle podejmują lot podczas ciepłych nocy (w temperaturze 15°C).
• Wyląg gąsienic jest poprzedzony wejściem jaj w fazę tzw. “czarnej główki” jest to najkorzystniejszy termin na wykonanie kolejnego zabiegu skierowanego przeciwko temu szkodnikowi. Do tego zabiegu należy się przygotować w najbliższym czasie czyli obecnie w II dekadzie czerwca przełomie w końcówce maja. Dobór środków skierowanych przeciwko owocówce jabłkóweczce jest dość szeroki jednak ich zastosowanie musi być dostosowane do aktualnej sytuacji pogodowej i fazy rozwojowej szkodnika.

 

Przypominamy że:

1. Preparaty zawierające ’abamektynę’ również będą oddziaływać na gąsienice owocówki jabłkóweczki, jednak z uwagi na ich fotorozkład mają one krótki okres działania.
2. Najskuteczniejszym i najdłużej działającym jest preparat Coragen 200 SC (0,125-0,175 L/ha). Wysoką skuteczność otrzymujemy po zastosowaniu środka kiedy pierwsze larwy zaczynają opuszczać jaja. Dodatkową zaletą produktu jest to że już po 2 godzinach od aplikacji jest on trudnozmywalny przez co zachowuje aktywność do 14 a nawet 21 dni od zastosowania.
3. Produktem o krótkim okresie karencji i długotrwałym działaniu jest produkt Affirm 095 SG w dawce 3 kg/ha. Preparat nie pozostawia pozostałości, nawet jeśli jest stosowany na krótko przed zbiorami i wykazuje działanie przez 7-14 dni. Działanie o charakterze żołądkowym objawia się na gąsienicach żerujących na tkankach zielonych już po kilku godzinach niezależnie od ich wielkości.

 

Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia i przestrzegaj zasad bezpiecznego stosowania produktu wskazanych na etykiecie.

Sporządzane przez nas zalecenia opierają się na aktualnym stanie naszej wiedzy. Jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za ich zastosowanie oraz wynikłe z tego konsekwencje. Decyzję o wykonaniu zabiegów agrotechnicznych lub ochrony roślin podejmujecie Państwo na własną odpowiedzialność, biorąc pod uwagę lokalne uwarunkowania występujące w Państwa gospodarstwie.

UWAGA: Niektóre z w/w zaleceń dotyczą ogólnego problemu ochrony w Europie. Niektóre produkty wymienione w tekście nie są dozwolone we wszystkich krajach. Przed ich zastosowaniem należy zapoznać się z zasadami obowiązującymi w danym kraju.