Neonectria galligena powoduje powstawanie na porażonych częściach roślin objawów typu zrakowaceń. W ostatnich latach coraz częściej mamy do czynienia z tymi objawami na pędach i pniach jabłoni, zwłaszcza na odmianach typu Gala, Sampion, Ligol – należących do podatnych lub bardzo podatnych na te chorobę.
Patogen może zasiedlić drewno w każdym wieku. Do najsilniejszych infekcji dochodzi podczas ciepłych i wilgotnych dni jesienią, kiedy masowo mogą być porażane ślady po opadających liściach, a także blizny po oderwanych szypułkach owoców. Obecna jesień – duża ilość dni z opadami i ciągłym zawilgoceniem drzew sprzyja infekcjom. Zwłaszcza że jest to okres intensywnych zbiorów podczas którego ciągle przybywa nowych blizn po szypułkach zrywanych owoców. Niestety obecna zima ma inny przebieg niż dotychczasowe, notujemy coraz większą ilość dni z temperaturami powyżej 0 °C i wysoką wilgotnością powietrza. Warunki te sprzyjają rozwojowi chorób drewna powodując nowe infekcje w miejscach ran po cięciu zimowym.
Źródło patogena – zarodniki – w zasadzie w każdym sadzie jest ciągle obecne. Nie ma w chwili obecnej sadów gdzie by nie było choćby jednej rany zgorzelowej, a to właśnie w ich obrębie powstają zarodniki, które są następnie rozsiewane i dokonują infekcji dając początek kolejnym zrakowaceniom. Zaobserwowano że problem choroby nasila się zwłaszcza w tych sadach, gdzie gałęzie po cięciu nie są wywożone z sadu i palone a rozdrabniane. Wówczas z każdym rokiem inokulum patogena przybywa.
W sadach z wieloma zrakowaceniami drzew, gdzie presja raka jest silna wskazane jest, aby usuwać widoczne zrakowacenia najszybciej jak to możliwe po zbiorach np. wycinanie porażonych pędów i palenie. Rany zgorzelowe należy czyścić np. frezować i zasmarowywać pastami sadowniczymi np. Funaben Plus, jednak ze względu na zawartość substancji czynnej tiofanatu metylowego została ona wycofana. W miejsce tej pasty wykorzystać możemy mieszaninę farby emulsyjnej z dodatkiem środków miedziowych np. Miedziowy 600 SC lub Miedziowy 50 WP.
Aby obniżyć presję zrakowacenia można traktować zasadą sodową: zatrzymuje to przyrost zrakowacenia i niszczy zarodniki. Stosuje się 20% roztwór sody (NaOH) (1kg sody w 5 l wody). Zrakowacenia można opryskiwać ręcznym opryskiwaczem (lub plecakowym). Przy aplikacji należy zachować szczególne warunki ostrożności. Substancja w podanym stężeniu jest silnie żrąca, a kontakt z nią może wywołać dotkliwe i trwałe uszkodzenia ciała!
Wśród zachodnich doradców, kiedy była jeszcze możliwość stosowania tiofanatu metylu standardowym zabiegiem była aplikacja produktu miedziowego lub kaptanu na początku opadania liści oraz kiedy spadnie połowa liści aplikacja Topsinu M 500 SC w mieszaninie z produktem miedziowym. W sadach gdzie presja jest bardzo silna zalecano wykonanie drugiego zabiegu mieszaniną miedzi i Topsinu M 500 SC pod koniec okresu opadania liści.
Tabela poniżej zawiera przykładowy program ochrony wg zaleceń zachodnich doradców.
| Okres wykonania zabiegu | Fungicyd (dawka) |
| Bezpośrednio po zbiorze | kaptan (2,5–3,5 kg/ha) |
| 30–50% opadłych liści | kaptan (2,5–3,5 kg/ha), środek miedziowy (górna dawka), Topsin M 500 SC (1,5–2,25 l/ha) – Jednokrotne opryskiwanie jednym z ww. środków |
| 80–90% opadłych liści | Topsin 70 WG (1,0–1,5 kg/ha) lub Topsin M 500 SC (1,5–2,25 l/ha) |
| Po opadzie liści dla ‘Gali’ i innych kwater z wysoką presją | 1–3 razy podchloryn sodu (15 l/ha) lub kaptan (2,5–3,5 kg/ha) |
Po całkowitym opadzie liści zalecana jest aplikacja podchlorynu sodu, który jako substancja o silnych właściwościach żrących ma działanie odkażające – ogranicza występowanie patogenów rozwijających się na powierzchni drzew. Wykonanie opryskiwania całej powierzchni drzew tą silnie żrącą substancją powoduje zniszczenie wszystkich mikroorganizmów grzybowych w sadzie również tych pożytecznych. W takiej sytuacji może dość do wzmożonych infekcji przez Neonectria galligena, która bardzo szybko zasiedlała drzewa doprowadzając do efektu odwrotnego od zamierzonego. Do szybkiej odbudowy życia mikrobiologicznego i zasiedlenia drzew korzystnymi mikroorganizmami można wykonać zabieg preparatem Bakato G-STOP. Zawarte w nim dwa szczepy bakterii Bacillus amyloliquefaciens DW1A oraz Bacillus subtilis DW2S wykazują dwukierunkowe działanie:
- zasiedlają system korzeniowy, łodygi i liście tworząc barierę mikrobiologiczną uniemożliwiającą rozwój patogenów grzybowych, tzw. efekt „zajętego krzesła”
- wytwarzają metabolity, stymulujące prawidłowy rozwój oraz plonowanie, w tym witaminy oraz hormony roślinne
Z prowadzonych badań wynika że również inne środki stosowane w trakcie sezonu wegetacyjnego do ochrony jabłoni m.in. przed parchem są w stanie dość dobrze ograniczyć występowanie patogena na różnych etapach jego rozwoju (tabela poniżej).
| Substancja czynna | Faza w cyklu rozwojowym patogena | ||
| Konidia | Kiełkujące zarodniki | Aktywna grzybnia | |
| tiofanat metylu | b. wysoka | b. wysoka | b. wysoka |
| kaptan | brak | b. wysoka | brak |
| środki miedziowe | średnia | średnia | brak |
| tebukonazol | efekt nieznany | średnia | średnia |
| podchloryn sodu | b. wysoka | wysoka | efekt nieznany |
Ważne!!!
W warunkach polskiego ustawodawstwa Topsin zarejestrowany był do zastosowania po wystąpieniu gradobicia lub wczesną wiosną po cięciu, a nie w okresie pozbiorczym do ochrony przed Neonectria galligena.
Decyzją MRiRW tiofanat metylu w tym m.in. Topsin M 500 SC został wykreślony z listy środków ochrony roślin, które można wykorzystywać na terenie Polski i całej Unii Europejskiej. Ostatnim dniem do wykorzystania i magazynowania zapasów lub ich unieszkodliwienia był 19 października 2021 r.
Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia i przestrzegaj zasad bezpiecznego stosowania produktu wskazanych na etykiecie.
Sporządzane przez nas zalecenia opierają się na aktualnym stanie naszej wiedzy. Jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za ich zastosowanie oraz wynikłe z tego konsekwencje. Decyzję o wykonaniu zabiegów agrotechnicznych lub ochrony roślin podejmujecie Państwo na własną odpowiedzialność, biorąc pod uwagę lokalne uwarunkowania występujące w Państwa gospodarstwie.
UWAGA: Niektóre z w/w zaleceń dotyczą ogólnego problemu ochrony w Europie. Niektóre produkty wymienione w tekście nie są dozwolone we wszystkich krajach. Przed ich zastosowaniem należy zapoznać się z zasadami obowiązującymi w danym kraju.
